Tuesday, October 28, 2008

Ngadengekeun nu ngangluh teh nguras enerji

Minggu katukang, subuh-subuh kuring ngadengekeun acara interaktif agama Islam dina radio. Aya pamiarsa anu ngangluh. Terus dipapatahan ku Kiayi. Sanggeus mapatahan Kiayi ngomong kieu :"Kamari Aa ngobrol jeung hiji psikiater. Cenah kudu ati-ati lamun urang loba teuing ngadengekeun anu ngangluh. Bisa stress."
Hanjakal teu boga nomor telepon eta radio. Hayang ngomong ka eta Kiayi :"Naha geuning Aa mah siga-siga anu ngangluh pedah loba teuing anu ngangluh. Namina oge atuh kiayi ... tempat pangjugjugan jalmi anu bade ngangluh. Upami Aa sieun kaserang stress ... saparantos ngadangukeun anu ngangluh ... wengina Aa kedah ngangluh ka Gusti Alloh ... piraku Gusti Alloh janten stress ngadangu Aa ngangluh."
<>
Dina hiji milis nu diiluan ku kuring, kungsi anggota-anggotana gawena ngangluuuuuuh teu eureun-eureun. Terus aya hiji angota anu mapatahan kieu : tibatan ngangluh bae pedah poek, mending ge nyeungeut lilin (Don't curse the darkness, better light the candle).
Sigana mah eta panggeuing teh ditarurut. Ti semet eta posting-posting teh leuwih optimistik karasana.
Lenyepaneun
(9 November 2006)

Sunday, October 26, 2008

Fam, bin jeung binti

(Ngomentaran komentar ngeunaan buku : Carmen Bin Ladin: Inside The Kingdom, Kisah Hidupku di Arab Saudi)

Bisa jadi Neng Carmen nganggap "bin Ladin" teh ngaran marga (fam), siga Kennedy, Blair atawa Bush. Sakumaha kabiasaan di Eropa : ngaran pamajikan sok ditambahan ngaran fam salaki. Jadi weh Carmen bin Ladin.
Cenah di Batak oge anu boga hak make ngaran marga teh ngan anak lalaki. Tapi akhirna : pamajikan Pa Nasution sok disebut Bu Nasution. Padahal si ibu teh bisa jadi asalna di kulawarga Lubis, atawa urang Jawa nu teu boga marga atawa boru.
Ceuk sakaol : warga Eropa mimiti make ngaran kulawarga sanggeus diparentah ku Napoleon (aturannana disebut Napoleon Code). Harita rahayat pahibut neangan pingaraneun. Aya nu praktis : anak-anak John ngaran fam-na jadi Johnson. Aya nu bari heureuy : milih ngaran fam-na Peperzak anu hartina kantong pedes alias merica (urang Belanda). Aya nu ngarumasakeun : tukang kebon ngaran fam-na Armstrong atawa Rooseveld (hartina taman kembang eros, di Amerika jadi Roosevelt).
Sanajan Johnson hartina anak lalaki si John, tungtungna mah dipake ku anak awewe oge. Misalna : Anne Johnson. Di Belanda aya Famke Jansen (bintang film). Bisa jadi Neng Carmen nganggap kecap "bin" sarua jeung "son". Sigana lila-lila "bin Ladin" jadi "Ladinson".
Ceuk pamanggih kuring di Arab mah euweuh tradisi ngaran kulawarga. Kecap "bin" ngan ukur ngahubungkeun anak jeung bapana. Misalna : Muhammad bin Abdullah bin Abdul Muthalib. Jadi, anakna Carmen jeung Yeslam (awewe kabeh) kuduna make "binti Yeslam", teu meunang "binti Ladin" deui.
Ceuk hiji babaturan nu geus kungsi ka Mekah, di deukeut Masjidil Haram aya toko atawa hotel (?) anu ngaranna "Bin Daud". Cenah eta toko teh sabenerna ngaranna "Davidson" (international chainstore). Tapi kulantaran "Davidson" mah kadengena siga urang Israel pisan, diganti we jadi "bin Daud". Kaharti oge kulantaran David = Daud, son = bin. Sedengkeun kaum Israel kapan sok disebut oge "turunan Nabi Daud". Gening dina bandera Israel aya Bintang Daud.
Cag
---------------------
Bisa jadi inisiatif nambahan "bin Ladin" kana ngaran Carmen, datangna ti penerbit buku. Jadi aya motif komersil, ngarah laku, sabab jelema pasti nyangka aya asosiasi di antara Carmen jeung Usamah (the US enemy number 1), terus we mareuli bukuna.
Loba awewe anu "modern" (utamana di Eropa atawa Amerika) anu tara make deui ngaran salaki. Komo lamun geus boga karir ti keur lajangna mah. Sok geura taliti, naha sanggeus kawin Britney Spears jadi ganti ngaranna? Pan henteu. Paling banter ngaran kulawarga jeung salaki disebut duanana, misalna Pamela Lee - Anderson. Anderson ngaran kulawarga, Lee ngaran salakina. Sanggeus pipirakan mah balik deui jadi Pamela Anderson. Hillary Clinton oge sok make ngaran kulawargana sorangan sakapeung.
Aya tatangga randa urang Batak. Turunan Siregar. Almarhum salakina margana Hutabarat. Dina daftar ngaran warga di pa RT, ditulisna : Susi Hutabarat-Siregar.

Bakat ku teu ngarti, hiji babaturan (urang Afrika) ngomong : "Aneh barudak Belanda mah. Ngaran bapana dipake, tapi arembung saimah jeung bapana. Kalah misah imah, nyewa apartemen."
(10 Oktober 2006)



Lulucon lokal jadi global : kudu kumaha atuh?

Paguneman di Arnhem, circa 1990.
BS (kuring) : "Kuring rek menta idin ka Mr Hans Verhoef, rek balik ka Indonesia leuwih gancang batan jadwal."
Ron : "Na kunaon? Teu betah di dieu?"
BS : "Geus tilu minggu papisah jeung pamajikan. Tetempoan teh sapi ge jadi gareulis."
Jan, Ron jeung Erik saleuseurian.
Jan : "Neruskeun lulucon sapi ieu mah ... naon cirina yen urang geus asup ka provinsi Friesland ?"
Kabeh bareng : "Cik cik naon cirina teh .. ?"
Jan : "Lamun geus nempo loba jelema dierok beungeutna siga sapi ..."
Erik jeung Ron seuri maur. Ron nyiku cangkeng Jan bari ngaharewos : "Tong kitu euy ... pamajikan Erik teh pan urang Friesland."
Erik : "Ah teu nanaon. Tapi basa dipariksa pangahirna ... tadi peuting ... asana mah normal-normal bae. Teuing lamun beurang jiga kieu, keur kuring di kantor, boa .... "
Kabeh saleuseurian deui.
Friesland teh hiji provinsi di Belanda anu kawentar ku produksi susuna. Ku kituna populasi sapina oge leuwih loba ti provinsi lian. Ari Arnhem, ayana di provinsi Gelderland.
<>
Maksud carita di luhur teu aya lian ti mere conto yen di unggal lingkungan di masyarakat, sok diciptakeun lulucon - gogonjakan - guguyon keur nyeungseurikeun lingkungan sejen. Sok bae ayeuna mah jujur, urang Sunda boga lulucon ngeunaan urang Cina, urang Jawa, urang Padang jsb. Sabalikna urang Jawa oge pasti boga lulucon keur nyeungseurikeun urang Sunda.
Lain lingkungan etnis bae. Lingkungan agama oge nya kitu. Mang Enduy (babaturan pun Bapa almarhum) boga sagudang carita anu nyeungseurikeun urang Kristen. Unggal panggih bulak-balik dicaritakeun, mani bosen. Pasti dulur-dulur anggota milis oge boga lulucon saperti kitu, jujur bae.
Tong nyangka Mang Enduy (agamana Islam) wungkul anu bisa nyieun lulucon nyeungseurikeun Kristen, sabalikna urang Kristen oge pasti bisa nyieun lulucon keur nyeungseurikeun urang Islam. Bisa jadi, lain di Denmark bae aya kartun anu nyeungseurikeun Islam, boa di India, di Itali atawa di Spanyol. Bisa jadi tatangga urang oge unggal poe nyieun lulucon anyar nyeungseurikeun Islam.
Dina hiji milis anu diasuh ku kuring, kungsi aya urang Kristen anu ngirim lulucon siga kitu. Atuh puguh jadi rame ... rea nu protes.
Dina hiji resepsi kawinan urang Islam, wakil ti pihak panganten awewe dina pidatona aya lulucon anu nyeungseurikeun urang Kristen. Padahal babaturan sakola jeung babaturan gawe panganten, ditambah ku tatangga, loba anu Kristen jeung daratang ka resepsi.
Jadi, karasa atawa teu karasa, sabenerna urang teh keur saling nyeungseurikeun. Ngan, aya nu nepi jeung aya nu henteu, ka nu diseungseurikeunnana. Oge, aya nu sok jadi ngambek diseungseurikeun teh ... aya nu henteu.
<>
Lamun urang sok gancang ngambek, alusna urang oge kudu bisa nyieun batas, iraha jeung dimana lulucon siga kitu bisa diucapkeun. Biasana nu kieu teh resiprokal. Dina jaman ayeuna, ku alasan sakola-pagawean atawa tatanggaan, jelema-jelema nu boga kasang tukang nu beda-beda, bisa ngumpul dariuk bareng. Dina momen nu jiga kieu, henteu wijaksana lamun lulucon etnis atawa agama diucapkeun.
Tapi lamun urang saendeng-endeng pacampur jeung bangsa sejen, agama sejen, alusna mah lulucon sabangsa kitu di-"delete" bae, bisi kaceplosan.
<>
Ceuk pamanggih kuring, masyarakat Denmark relatif homogen, beda jeung di urang. Populasi urang Islamna oge saeutik. Malah lokasi geografisna oge jauh ti lokasi nagara-nagara Islam. Jadi dina diri masyarakat Denmark euweuh dorongan pikeun ngaragap hate urang Islam. Lain salah manehna ... teu kalatih.
Sarua jeung nagara Brazil (misalna), meuncitan sapi saloba-loba, bari jeung teu kungsi mikir yen sapi teh sato suci urang India. Urang Hindu India oge teu protes. Di unggal tempat sok aya anu sipatna siga Mang Ipik : lamun aya budak cengeng sok malah hayoh diheureuyan nepi ka ceurik. Lamun di Brazil aya nu jiga Mang Ipik, ditambah ku urang India sok gampang protes (misalna), hasilna : cape nu ngadengekeun.
Salam,
(11 Oktober 2006)

Rupa-rupa Sasalaman

Neruskeun carita kang Rahman ngeunaan rupa-rupa cara sasalaman. Kuring boga pangalaman sasalaman unik.
(1) Di ITB aya nu ngaranna Prof. John 300i. Dina hiji kasempetan kuring kapaksa kudu sasalaman jeung manehna. Waktu keur pacekel-cekel leungeun, sirah si profesor teh unggut-unggutan. Barang leungeun dileupaskeun ... unggut-unggutannana eureun. Kulantaran panasaran, ku kuring leungeunna dicekel deui ... lakadalah unggut-unggutan deui.
Sababaraha kali ku kuring leungeunna di cekel - leupas - cekel, sirah profesor teh unggut-unggutan - eureun - unggut-unggutan. Akhirna mah babaturan anu nantung tukangeun nyigeung, bari ngomong :"Enggeus atuh karunya ... Bang."
(2) Aya hiji lalaki Walanda ngaranna Mr Joop. Lamun sasalaman jeung manehna ibarat mencet kulub cau, eusina merecet kaluar tina cangkangna. Teuing ku naon leungeun Mr. Joop sok gancang-gancang dibedol deui. Ari paromanana siga anu sono geus lila teu papanggih, tapi ari leungeun teu sirikna kekepesan embung sasalaman.
Ceuk panalungtikan Prof Sagawayah ti Jepang, kalakuan kitu teh nyirikeun jelema anu mindeng dibobodo ku babaturannana basa jaman keur budak. Biasana si babaturan (leungeunna kede) teh ngajak sasalaman ka Joop ngora, padahal si babaturan teh karek cecebok tapi can ngumbah leungeun.
(3) Aya hiji deui hiji Walanda ngaranna Mr Dirk. Ieu mah ari sasalaman sok mencet tarik pisan. Meureun baheulana sok milu Smack Down. Atuh lain-lain seuri diajak sasalaman teh, kalah muringis bakat ku nyeri.
Biasana sanggeus sasalaman sok aya bae nu kabawa ku Mr. Dirk. Mentana deui kudu sopan pisan da manehna teh galakna alahbatan Daendels. Kuring biasana ngomong saperti kieu: "Mister Dirk ... upami tos dianggo ... eta jempol sareng cinggir abdi ... bade dibantun deui."
Kitu caritana teh ...
(14 November 2006)

Saturday, October 11, 2008

Ti baheula-keukeuh-jomlo

Sababaraha waktu katukang, Wakil Presiden Jusuf Kalla biantara dina hiji acara. Nu kainget terus ku kuring aya hiji, nyaeta nada pesimis anjeunna ngeunaan basa daerah. Siga nu taya kabeubeurat, atawa kahanjakal, anjeunna nyarios yen basa daerah teh bakal tumpur.

Tumpur henteuna basa daerah saestuna gumantung ka warga nu jadi pinutur basa daerah. Lamun geus euweuh deui jelema anu daek ngomong atawa nulis dina basa Sunda, moal salah deui basa Sunda ngan tinggal sajarah wungkul. Siga basa Latin, kiwari geus euweuh jelema anu ngobrol make basa Latin. Paling aya dina doa-doa di gareja. Sanajan kitu, loba kecap-kecap tina basa Latin anu diinjeum ku basa sejen saperti basa Inggeris. Oge, loba ungkapan-ungkapan anu dipake dina widang-widang kaelmuan. Misalna : ceteris paribus, vis a vis, oryza satipa, curcuma jsb.

Tumpur henteuna basa Sunda gumantung ka urang sarerea, kaasup anggota Baraya Sunda anu ayeuna satekah polah ngobrol make basa Sunda ngeunaan topik-topik anu daria. Tangtu jumlah Baraya Sunda mah saeutik teuing lamun kudu nyekel tanggung jawab ngahalangan kamusnahan basa Sunda. Tapi lain hartina teu bisa mere kontribusi.

Dina kasus pang paitna, paling saeutik urang teh kudu ninggalkeun tapak, yen basa Sunda teh kungsi aya. Siga basa Latin oge, kudu diusahakeun aya kecap-kecap basa Sunda anu diinjeum ku Bahasa Indonesia (misalna).

Lamun ditilik, paling henteu dina Bahasa Indonesia paguneman (informal), geus loba kecap-kecap basa Sunda nu dipake ku pinutur Bahasa Indonesia. Misalna kecap “baheula” geus mindeng dipake jeung kahartieun ku jelema loba.

Oge, kecap “keukeuh” mindeng kadenge diucapkeun dina gunem catur anu make bahasa Indonesia. Malah make sok ditambahan sagala, jadi “keukeuh kumeukeuh”. Ngalarapkeunnana dina kalimah cukup merenah. Meureun pedah hartina deukeut kana “kukuh”, jadi gampang diingetna.

Sok mindeng kadenge aya nu ngomong “sori menyori”. Struktur saperti kitu asana ngan ukur dina basa Sunda.

Kiwari, anu mindeng diucapkeun ku barudak rumaja di Jakarta aya deui, nyaeta kecap “jomblo”. Malahan aya film anu judulna Jomblo. Hartina memang rada geseh. Anu aslina: jomblo teh hartina kira-kira parawan kolot can aya nu nanyaan. Di Jakarta mah hartina jadi “single” alias teu boga kabogoh, rek budak rek geus umuran.

Parakanca Baraya Sunda anu resep tulas-tulis, mere kuliah, biantara atawa naon bae asa komunikasi dina bahasa Indonesia, naon bae widang elmuna, boga pancen ngasupkeun kecap-kecap basa Sunda kana kalimah bahasa Indonesia. Khususna dina konsep-konsep anu acan basa Indonesiana.